امروزه با تغییر سبک زندگی انسان، بیماری ها و مشکلات پزشکی نیز تغییر کرده است. مفصل زانو یکی از پیچیده ترین قسمت های بدن است و به سبب محل قرارگیری آن، در معرض آسیب و ضربه های شدیدی قرار دارد. دردها و ناراحتی های مربوط به مفصل زانو در سال های اخیر بسیار شایع شده است اما خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی در کنار دانش ساخت پروتز های کارآمد،عمل تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی زانو) به یکی از موفقیت آمیزترین عمل های جراحی تبدیل شده است.
تعویض مفصل زانو چیست؟
وجود بافت انعطاف پذیر و ارتجاعی غضروفی در انتهای استخوان ها یعنی محل قرار گیری مفصل، موجب تسهیل حرکت آنها می شود. اما در اثر تخریب تدریجی غضروف، اصطکاک افزایش یافته و نهایتا سبب ساییدگی استخوان ها و بروز درد شدیدی در ناحیه ی زانو می شود. در این موارد با انجام عمل تعویض مفصل زانو توسط پزشک جراح متخصص ارتوپد دکتر عباس نوری، به بهبود وضعیت بیمار کمک خواهد شد.
عمل تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی برای تسکین درد و بهبود عملکرد مفاصل زانو انجام می‌شود. در این عمل جراحی مفاصل آسیب‌دیده شامل استخوان ران، کاسه زانو و ساق پا برداشته شده و به‌جای آن مفصل مصنوعی (پروتز) قرار می‌گیرد. پروتزها می‌توانند از جنس فلز، سرامیک یا پلاستیک سنگین باشند.
طبق آمار اعلام شده از طرف آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا بیش از ۷ میلیون آمریکایی این عمل جراحی را انجام داده‌اند. پس از انجام جراحی تعویض مفصل زانو بیمار درد کمتری داشته و می‌تواند تحرک بیشتری داشته باشد.
عمل آرتروپلاستی را می‌توان برای مفاصل مختلف بدن از جمله شانه، آرنج و مچ پا هم انجام داد. اما این جراحی بیشتر برای تعویض مفصل زانو و ران انجام می‌شود. زمانی که درمان‌های دیگر پاسخگو نیستند و ممکن است شخص توانایی حرکت مفاصل را از دست دهد، پزشک این عمل جراحی را توصیه می‌کند.
کاندیدای مناسب تعویض مفصل زانو کیست؟
تعویض مفصل به ویژه مفاصل زانو و لگن از موفقیت آمیزترین اعمال جراحی در سراسر دنیا می باشد. با این حال پزشکان ارتوپد در مراحل اولیه، درمان های غیر جراحی مانند فیزوتراپی و دارویی را آغاز می کنند. در برخی از این افراد درمان های اولیه تاثیری نداشته و عملکرد طبیعی زانو باز نمی گردد. همچنین درد، در ناحیه زانو در همه حال؛ حتی زمان استراحت ادامه دارد. به این ترتیب این افراد کاندیدای اصلی عمل جراحی تعویض مفصل زانو هستند.
- کسانی که درد شدید و بی وقفه ای را در زانو حس می کنند
- کسانی که دچار محدودیت حرکتی شده اند
- کسانی که زانویشان دچار بدشکلی شده است
- کسانی که در همه حال حتی زمان استراحت درد زانو دارند
- کسانی که درمان غیر جراحی بر روی آنها تاثیری نداشته است
هدف از جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
ساییدگی مفصل زانو، سبب نزدیک شدن فاصله ی استخوان ها با یکدیگر شده و تماس آنها با یکدیگر دامنه ی حرکتی زانو را به شدت کاهش می دهد. علاوه بر محدود شدن فرد در انجام فعالیت های روزمره مانند بالا رفتن از پله، بیمار متحمل درد شدید در ناحیه ی زانو خواهد بود. تعویض مفصل زانو، در این افراد، درد ناشی از ساییدگی، روماتیسم، تخریب مفصل و آرتروز زانو را از بین برده و پس از مدتی کوتاه، بیمار به فعالیت های روزمره خود بازمی گردد.
علت تعویض مفصل زانو چیست؟
از بین رفتن غضروف، ساییدگی مفصل، التهاب آن و در نهایت موثر نبودن درمان های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، ورزش های مخصوص و داروهای خوراکی، علت اصلی تعویض مفصل زانو می باشد. در این مرحله پزشک متخصص ارتوپد با انجام عمل جراحی و استفاده از پروتزهای مصنوعی مخصوص به بهبود وضعیت بیمار کمک کرده و پس از گذشت دوره ی نقاهت درد زانو به طور کامل از بین خواهد رفت. اما چه مواردی سبب از بین رفتن غضروف و ساییدگی استخوان ها می شود؟
- ضربه و آسیب به زانو: مفصل زانو اغلب در اثر حوادث غیر مترقبه مانند تصادفات رانندگی دچار آسیب می شود.
- روماتیسم مفصلی: و یا آرتریت روماتوئید، بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی فرد به بافت پوششی مفاصل حمله کرده و باعث التهاب آن می شوند.
- آرتروز: از بین رفتن غضروف سبب ساییدگی استخوان ها با یکدیگر شده و التهاب و درد شدیدی را به همراه دارد
- پوکی استخوان: با افزایش سن، شانس شکستگی و التهاب استخوان ها افزایش یافته و در برخی موارد سبب از بین رفتن مفصل زانو می شود
انواع عمل تعویض مفصل زانو
آرتروپلاستی زانو به دو طریق انجام می‌شود. برای برخی افراد تعویض کامل انجام شده و برخی دیگر باید تعویض جزئی انجام دهند. این دو نوع جراحی به‌صورت زیر انجام می‌شوند.
- تعویض کامل مفصل زانو: در این روش تمامی مفاصل آسیب دیده برداشته می‌شوند. هر سه جز مفصل شامل استخوان ران، درشت نی و کشکک زانو تعویض می‌شوند.
- تعویض جزئی یا تک بخش زانو: در این روش استخوان‌های سالم مفصل حفظ شده و تنها ناحیه آسیب‌دیده حذف می‌شود.
مراقبت های بعد از عمل تعویض مفصل زانو
بعد از جراحی آرتروپلاستی به مدت ۲ ساعت در ریکاوری می‌مانید. برخی افراد همان روز مرخص شده و برخی دیگر لازم است در بیمارستان بمانند. بعد از عمل باید به‌مرور سعی کنید پا و مچ پا را تکان دهید. این کار به افزایش جریان خون در ماهیچه‌های پا کمک می‌کند.
احتمال دارد پزشک داروهای رقیق‌کننده خون تجویز کند تا خطر لخته شدن خون در ناحیه جراحی کمتر شود. همچنین برای کاهش درد داروهای مسکن تجویز می‌شوند.
بعد از عمل فیزیوتراپیست به شما آموزش می‌دهد که چه تمریناتی را انجام دهید. تمرینات را به طور منظم انجام دهید و رژیم غذایی سالمی را دنبال کنید.
ناحیه جراحی باید تمیز و خشک نگه داشته شود. پزشک برای حمام کرده دستورالعمل‌های خاصی را آموزش می‌دهد. چند هفته بعد از جراحی باید بخیه‌ها برداشته شوند.
شما تا چند هفته نمی‌توانید فعالیت‌های معمول را انجام دهید. به همین دلیل باید در خانه موارد زیر را بررسی کرده و تجهیزات لازم را خریداری کنید.
- نرده‌های مناسب در پله‌ها
- ایمنی در حمام
- توالت فرنگی
- صندلی برای حمام و شلنگ دوش
- بالش سفت هنگام نشستن
